[shervin]

دوستان گرامی!
جهت تهیه آرشیوی برای دسته‌بندی موضوعی اندیشه‌های شریعتی، جملات شریعتی درباره چهار زندان انسان را با ذکر شماره مجموعه آثار و صفحه مربوطه، در این بخش وارد نمائید.

ــــــــــــــــــــــــــــــ

[کاوس]

"... خدایا! مرا از چهار زندان بزرگ انسان : " طبیعت "، " تاریخ "، " جامعه "، و " خویشتن "، رها کن، تا، آن‌چنان که تو، ای آفریدگار من، مرا آفریده ای، خود آفریدگار خود باشم، نه که، هم‌چون حیوان، خود را با محیط ، که محیط را با خود، تطبیق دهم..."

مجموعه آثار ۸ / نیایش/ ص ۹۹
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ویرایش : یک بار / شروین

[shandell]

"... چه زندان‌هایی انسان را در خود می‌فشرند؟ نخستین زندان "طبیعت" است و جغرافیا، که با علوم طبیعی و تکنولوژی از آن رها می‌شود. دومین زندان، "جبر تاریخ" است، که کشف قوانین تاریخ و تحول و تکامل تاریخ او را از زندان تاریخ رها می‌کند. سومین زندان، "نظام اجتماعی و طبقاتی" است، که "ایدئولوژی انقلابی" او را از این زندان رها می‌کند. و چهارمین زندان، زندان خویشتن است..."

مجموعه آثار ۲ / خودسازی انقلابی / ص ۱۴۲
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[shandell]

"...‌ اي که همه زندگی‌ام از آنِ تو بوده است و از آنِ تو است، که هرگز تسلیم اختناق و غضب و استبداد نبوده‌ام، و بندبندم اگر بگسلند دل از تو نمي‌پردازم، که تو دل منی، و سرشته در آب و گل منی، و شکنجه‌ها، جز مهر تو را در من نیفزوده است، و زندان‌ها، جز هوای تو را در سر من نیاورده است. دشمنی‌ها و وحشت‌ها و تعقیب‌ها، جز وفای تو را در من استوارتر نساخته است..."

مجموعه آثار ۲ / خودسازی انقلابی / ص ۱۲۲
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[shandell]

"... زندان اول، زندان طبیعت، انسان خودآگاهی و اراده و آفرینندگی خودش را به وسیله شناخت طبیعت یعنی علم به دست می‌آورد. از زندان دوم، ایستوریسم، هم با شناخت فلسفه تاریخ و استخدام جبر تاریخ یعنی علم تاریخ، رهائی خودش را به دست می‌آورد. و از زندان سوم، سوسیولوژیسم و زندان نظام اجتماعی نیز، افراد با علم، رهائی خودشان را به دست می‌آورند و سازنده نظام اجتماعیشان می‌شوند.زندان چهارم، بدترین زندان است و انسان در برابرش عاجزترین زندانی است. و آن زندان «خویشتن» است..."

مجموعه آثار ۲۵ / انسان بی خود / ص ۱۵۶
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[shandell]

"... امروز، انسان رها شده از زندان طبیعت و تاریخ و جامعه، به پوچی می‌رسد. چرا ؟ به خاطر این‌که انسانی که زندانی چهارمین زندان است، از سه زندان اول هم که نجات پیدا کند، اول بدبختی او است؛ زیرا به قول یک نویسنده، برای انسانی که در یک جبر خفته است، رنج «نمی‌دانم چه کنم» نیست، چون نمی‌تواند کاری کند، اما انسان امروزی که بیش از همیشه توانائی این را دارد که «چه کند»، کمتر از همیشه می‌داند که «چه باید بکند». زیرا آن کسی که باید از این سه زندان رها شود، بر طبیعت مسلط شده، بر تاریخ و سرنوشت و تقدیر آینده بشریت مسلط شده یا بر جامعه خودش مسلط شده- این انسان-، عاجز و اسیر زندان خویشتن است. و چرا نمی‌تواند از زندان خویشتن بیرون بیاید ؟ چون رهائی از این زندان مشکل است. به این علت مشکل است که سه زندان اول، چهار دیوار داشت در پیرامون وجود من، و من در آن زندانی بودم؛ و نسبت به زندانی بودن خودم، آگاهی داشتم. می‌دانستم که این نیروی جاذبه است و من نمی‌توانم بپرم- این را آگاه بودم؛ حتی موقعی که بدوی بودم این آگاهی را داشتم. می‌دانستم که این‌جا چون رودخانه است من مجبورم صیاد بشوم، این‌جا چون فقط جنگل دارد من مجبورم که شکار بکنم. این جبرها را من، در گذشته، احساس می‌کردم. اما جبر چهارم، دیواری در پیرامون وجود من نیست، زندانی است که من با خود حمل می‌کنم. اینست که خودآگاهی و شناخت نسبت به این زندان از همه مشکل‌تر است..."

مجموعه آثار ۲۵ / انسان بی خود / ص ۱۵۸
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[shandell]

"... من شنیدم که هنوز بردگی در بعضی از نواحی آفریقا وجود دارد، بعضی از افراد قبائل بسیار منحط نیمه‌وحشی را از آنجا می‌گیرند و در جای دیگر می‌فروشند، اما بردگی‌ای که به چشم خودم دیدم در خود غرب بود و در مرکز کمبریج و در مرکز سوربن، نه در بازارهای قاچاق برده‌فروشی و آن هم نه یک عده افراد بدوی وحشی [بلکه] عالیترین مغزهای انسانی را، می‌دیدم که به بازار می‌آوردند و چوب حراج می‌زدند: «تو چند می‌دهی ؟ او چند می‌دهد ؟ » از چین کمونیست، از شوروی، و از آمریکای شمالی و از خود اروپا سرمایه‌داران بزرگ کارخانه‌های مهم آمدند: «آقا، این دوم شاگرد فلان کلاس است، تو چند می‌دهی ؟ »! «ما آقا، پانزده هزار تومان می‌دهیم»، آن یکی می‌گوید «یک اتومیبل هم بالاش می‌دهیم». دیگری می‌گوید «من شوفر هم می‌دهم. و او به این ارباب، به آن ارباب نگاه می‌کند و مردد است. بالاخره یکی را انتخاب می‌کند، کسی که بیشتر داد. چرا ؟ برای این‌که این انسان اسیر است. این انسان، همان فردی که می‌خواهند صدهزار تومان به او بدهند و التماسش هم می‌کنند که بیاید؛ انسانی است که می‌تواند جامعه را از زندان طبیعت بیرون بیاورد؛ همین، ایدئولوگ یا جامعه‌شناسی است که می‌تواند انسان را از زندان جامعه بیرون بیاورد، و همین، فیلسوفی است که می‌تواند انسان را از زندان تاریخ بیرون بیاورد، ولی خودش را می‌بینیم تا چه حد عاجز خویشتن است که به صورت یک برده در آمده و یک برده نمی‌تواند انسان را رهائی ببخشد و خودش هم نمی‌تواند با رها شدن از آن سه زندان، رها شود. مشکل کار اینست که این زندان چون جزء بعد خود انسان است، او نمی‌تواند علیه خودش عصیان کند، و آن سه زندان، چون در خارج از خود انسان عالم است، می‌تواند از آن‌ها درآید..."

مجموعه آثار ۲۵ / انسان بی خود / ص ۱۶۰
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[shandell]

"... آن انسان آزادکننده، آفریننده، انتخاب کننده خودآگاه، از زندان طبیعت با علم آزاد می‌شود، از زندان تاریخ با علم، و از زندان نظام اجتماعی با علم جامعه‌شناسی، ولی از زندان چهارم با مذهب، با عشق، همان که «رادهاکریشنان» می‌گوید: ما انسان‌ها به این وظیفه و مسئولیت انسان، در این طبیعت، دعوت شده‌ایم که توطئه‌ای بسازیم؛ کدام توطئه ؟ توطئه‌ای که در آن انسان، خدا و عشق، دست‌اندرکار آغاز آفرینش دیگر و انسانی دیگرند؛ این مسئولیت انسان است..."

مجموعه آثار ۲۵ / انسان بی خود / ص ۱۶۵
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ