مراسم سالگرد شریعتی / سال ۸۶

shervin

سمينار "شريعتي : ديروز، امروز، فردا"

Aks

دوستان گرامی!
منتظر دریافت اطلاعات شما در این مورد هستیم.

Aks

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ehsan

سخنرانان : حسین مصباحیان / محمود درگاهی / غلامرضا کاشی

موضوع : ــــــ

مناسبت : سمینار "شریعتی : دیروز, امروز، فردا"

گزارشگر : خبرگزاری ایلنا

حسین مصباحیان

در روز دوم سمینار "شریعتی؛ دیروز, امروز، فردا"، حسین مصباحیان، استاد گروه فلسفه دانشگاه تهران با بیان اینکه در عصر ما مفهوم اصلی ایدئولوژی به حاشیه رانده شده است، گفت: ایدئولوژی به مفهوم رایج آن، نظامی از عقاید با ویژگی‌‏هایی هم‌چون عدم قابلیت اثبات و ابطال و صحت و سقم است که مردم را به سمت هدفی خاص راهنمایی می‌‏کند و هواداران سرسپرده می‌‏سازد. اما این مفهوم ایدئولوژی با معنای اولیه‌ی آن در تناقض بنیادی است.

وی، معنای اولیه ایدئولوژی را بحث و گفت‌‏وگو درباره عقاید ذکر کرد و گفت: سنت علمی و فلسفی شناخت، نقد عقاید سلطه‌‏یافته و ارایه بدیل‌‏های نسبی برای نظم حاکم، از ویژگی‌‏های اولیه ایدئولوژی است.

مصباحیان تصریح کرد : در چارچوب درک رایج از ایدئولوژی نمی‌‏توان هیچ بحثی را در مخالفت یا موافقت با ایدئولوژی سامان داد، در حالی که ماهیت اصلی‌ی ایدئولوژی در گیج شدن با ایده‌‏های حاکم است و ایدئولوژی نوعی معرفت است که باید درباره‌ی موانع و امکانات احیای مجدد آن اندیشید.

وی با اشاره به دیدگاه شریعتی درباره ایدئولوژی، گفت: شریعتی جهان‌‏بینی را بخشی از ایدئولوژی می‌‏داند و در واقع ایدئولوژی در اندیشه شریعتی از سه رکن به هم‌‏پیوسته سنت علمی، فلسفی شناخت که تلقی انسان را از جهان و زندگی سامان می‌‏دهد و هم‌چنین نقد عقاید سلطه‌‏یافته و ارایه بدیل‌‏های نسبی که در پیوند با آن شناخت و آن نقد حاصل می‌‏شود، برخوردار است.

مصباحیان با بیان اینکه دفاع شریعتی از ایدئولوژی، دفاع از یک کلمه خنثی نیست، گفت: شریعتی معتقد است که درگیری با عقاید سلطه‌‏یافته، در طبیعت ایدئولوژی است، و در طبیعتِ سایر معارف وجود ندارد. به نظر شریعتی، ایدئولوژی را نمی‌‏توان از جایی و منطقه‌‏ای به جایی یا منطقه‌‏ای دیگر دیکته کرد.

وی ادامه داد : از نظر شریعتی، نقد هر عقیده‌‏ای به صورت بنیادی، به تاسیس مکتبی دیگر نمی‌‏انجامد، بلکه به نوعی روش منجر می‌‏شود که به طور نسبی عهده‌‏دار ایجاد تحول است، بنابراین ایدئولوژی حقیقی واجد خصوصیتی ذاتی است که مانع به اتمام رسیدن فرایند انتقاد نمی‌‏شود.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: تحولات تاریخی جز از طریق نقد عقاید سلطه‌‏یافته، با کمک آخرین دستاوردهای معرفتی بشر، صورت نمی‌‏گیرد، بنابراین همه‌ی کسانی که به وضع بهتر فکر می‌‏کنند، باید به منطق و هدفی که شریعتی تعریف می‌‏کند، بازگردند.

محمود درگاهی

هم‌چنین محمود درگاهی، استاد دانشگاه زنجان با انتقاد از کسانی که شریعتی را به پوپولیسم متهم می‌‏کنند، گفت: در میان انتقاداتی که به شریعتی شده است، سخنی بی‌‏معنی‌‏تر از این ندیده‌‏ام. این سخن تحلیل نیست، بلکه نوعی زورگویی است.

آقای درگاهی به مفهوم پوپولیسم اشاره کرد و گفت: پوپولیسم رویه‌‏های روشن دارد، یعنی مردم را می‌‏بیند و آنها را تحقیر نمی‌‏کند و درعین‌حال لایه‌‏های تاریکی دارد که خواست توده‌‏ها را عین حق و عدالت می‌‏داند.

وی با بیان این‌که شریعتی مردم را نادیده نمی‌‏گرفت و تحقیر نمی‌‏کرد و حتی از آنها توصیفات شگفتی ارایه می‌‏داد، گفت: درعین‌حال شریعتی با مردم تعارف ندارد و آن‌ها را در جایگاه خود می‌شناسد.

درگاهی گفت : دوری از عوام‌‏زدگی سنت رایج در تاریخ اندیشه‌ی ایران است و شریعتی با استفاده از تجربیات تاریخی آن را صورت‌‏بندی می‌‏کند.

وی با اشاره به تعریف شریعتی از انقلاب‌‏ها، این تعریف را متفاوت از تعریف پوپولیستی انقلاب خواند و گفت:

پوپولیست‌‏ها تصور می‌‏کردند انقلاب چیزی نیست جز به حرکت درآمدن توده‌‏ها، در نتیجه آنها به وضعیت پس از انقلاب و پیامدهای ناخواسته‌ی آن نمی‌‏اندیشند. چنین تعریفی از انقلاب سیاسی غالباً انقلاب‌‏ها را سطحی، شتاب‌‏زده، و تاثیر آنها را در جامعه ناپایدار یا خسارت‌‏بار می‌‏کرد. اما شریعتی پس از تاملی بر انقلاب‌‏های صورت‌‏گرفته، آنها را حوادثی شتاب‌‏زده، پرهیاهو، و بی‌‏نتیجه یافت و در نتیجه بیش از تغییرات سیاسی که غالباً تغییرات سطحی و گمراه‌‏کننده بودند، به تغییر فرهنگی و تغییر در اعماق و ریشه‌‏ها می‌‏اندیشید، و دوره‌ی تمهید انقلاب را دوره‌ی تلاش‌‏های درازمدت فرهنگی، فکری، و اعتقادی می‌‏دانست که با تفکرات پوپولیستی سازگاری نداشت.

این استاد دانشگاه با اشاره به دموکراسی متعهد در اندیشه دکتر شریعتی، گفت: شریعتی از دموکراسی متعهد به عنوان یک مدل سیاسی سخن گفته است، نه امت و امامت. در واقع شریعتی امت و امامت را تمام‌‏شده در دوره‌ی ۱۲ معصوم می‌‏داند و آن را به عنوان یک مدل سیاسی منسوخ می‌‏کند.

محمود درگاهی تصریح کرد : دموکراسی متعهد یک تدبیر اظطراری و موقتی بود و شریعتی آن را در وضعیتی طراحی کرد که دموکراسی اصیل ناممکن بود. ضمن اینکه هیج جا دیده نشده است که شریعتی مدل دموکراسی متعهد را برای ایران نیز طراحی کرده باشد.

وی با بیان اینکه شریعتی دموکراسی اصیل را اسلامی‌‏ترین و انسانی‌‏ترین مدل حکومت می‌‏دانست، گفت: دموکراسی آرمان روشنفکری بود و سنت روشنفکری آن را پدید آورد، اما بعدها بازیگر آن توده‌‏های مردم شدند، در حالی که شریعتی به این شکل بازیگری اعتقاد نداشت و آن را اصیل نمی‌‏دانست، و به همین دلیل یک چاره موقت و دموکراسی متعهد را پایه‌‏ریزی کرد.

غلامرضا کاشی

هم‌چنین غلامرضا کاشی در این سمینار شریعتی را یک خطیب خواند و گفت: تاکنون سه مفهوم از خطیبان در تاریخ فلسفه ارایه شده است. در مفهوم اول خطیبان را دروغ‌‏پرداز و مزدور بنگاه‌‏های قدرت می‌‏خوانند که رویاروی فیلسوفان قرار می‌‏گرفتند. در مفهوم دوم، خطیبان کارگزار فیلسوفان بودند، و در معنای سوم، خطیبان رقیب فیلسوفان بودند و آفرینش‌گر حقیقت، اما حقیقتی متفاوت از حقیقتی که فیلسوفان دنبال می‌‏کردند.

کاشی گفت: فیلسوفان مدعی‌‏اند حقیقت موجود است و آنها گزارشگران صادق آن هستند، اما خطیب معتقد است حقیقت مفهوم خواندنی نیست، بلکه نوشتنی است، و خلق می‌‏شود. حقیقت در خدمت آرمان خطیب است و مولف این حقیقت خلق‌‏شدنی، خطیب نیست.

وی با بیان اینکه تقدم امر سیاسی و باور به این‌که حقیقت صرفاً در عرصه‌ی سیاست و عرصه‌ی عمومی پدیدار می‌‏شود، ویژگی دیگر خطیب است، گفت: بدون شک بزرگ‌‏ترین سمبل ایرانی دنیای جدید، خطابه‌ی دکتر شریعتی است و جامعه‌ی ما نیازمند حقیقتی است که از دل مفهوم سوم خطابه استخراج می‌‏شود.

منبع : سایت رسمی دکتر شریعتی
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ویرایش : یک بار / شروین

ehsan

موضوع : گزارش خبرگزاری ایلنا از میزگرد مقصود فراست‌‏خواه و علي محمودي در روز دوم سمينار "شريعتي: ديروز، امروز، فردا"

فراستخواه : شريعتي نماد بازشناسي دين در ايران است.

در روز دوم سمينار "شريعتي: ديروز، امروز، فردا"، مقصود فراست‌‏خواه، عضو هيات علمي‌ی موسسه‌ی پژوهش و برنامه‌‏ريزي آموزش عالي، گفت: روشنفكري‌ی ديني وجوه جديد تاريخي در عرصه‌ی تحولات ايران معاصر است كه با سه رويكرد معرفت‌‏شناختي اعم از رويكرد اثباتي و رويكرد توضيحي براي بررسي آن وجود دارد.

وي روشنفكری‌ی ديني را يك پروژه‌ی چند بعدي ذكر كرد و گفت: حيات روشنفكری‌ی ديني درعين‌حال كه درگيري‌‏هاي ذهني دارد، اهداف عملي نيز دارد. روشنفكری‌ی ديني يك برنامه‌ی صرفاً پژوهشي نيست، بلكه يك طرح عملي است.

فراست‌‏خواه با بيان اين‌كه پروژه‌ی روشنفكری‌ی ديني پروژه‌‏اي خاص و محلي و درعين‌حال عام و جهاني است، گفت: روشنفكری‌ی ديني از طريق سهم منطق تجربه‌‏هاي انضمامی‌ی روشنفكري و شركت در تجربه‌‏هاي جهانی‌ی مدرنيته به تناسب و از افق يك موقعيت خاص محلي قابل توضيح است.

وي با بيان اين‌كه پروژه‌ی روشنفكری‌ی ديني در ايران معاصر مثل هر پروژه‌ی ديگر محدوديت‌‏هاي موقعيتي دارد، گفت: روشنفكری‌ی ديني طيفي از نگرش‌‏ها را در بر مي‌‏گيرد.

اين استاد دانشگاه مهم‌ترين ويژگی‌ی روشنفكری‌ی ديني را بازتوليد معنا در نهضت شناساگرانه يا تفهمي با امر ديني ذكر كرد و گفت: اين ويژگي باعث به وجود آمدن شش تيپ شخصيتي در ميان روشنفكران ديني شده است كه مي‌‏توان با عناوين "بازخواني دينی" كه نماد آن مهندس بازرگان است، "بازشناسی‌ی دينی" كه نماد آن دكتر شريعتي است، "تاويل دين" كه نماد آن مجتهد شبستري است، "نقد معرفت دينی" كه نماد آن دكتر سروش است و "تاويل دين به معنويت" كه نماد آن دكتر مصطفي ملكيان است و "نسبت وجودي با دين" كه نماد آن نوع شريعتي‌‏ها هستند، تقسيم‌‏بندي كرد.

وي توضيح پارادايم‌‏هاي غالب بر اين شخصيت‌‏ها و سنخ‌‏شناسي آنها را از ويژگي‌‏هاي اصلي بررسي روشنفكران ديني دانست.

علی محمودی

بر اساس اين گزارش، علي محمودي، استاد علوم سياسي درباره اخلاق در ديدگاه شريعتي گفت: از نظر شريعتي دين شالوده اخلاق است و اخلاق مبتني بر وظيفه‌‏گرايي است.

وي با بيان اين‌كه هر نظريه‌ی دولتي و هر طرح سياسي‌ی مبتني بر يك دكترين اخلاقي است، گفت: در رساله‌ی امت و امامت، شريعتي دو مفهوم سياست و پلتيك را از هم جدا مي‌‏كند، و معتقد است پلتيك خواسته‌‏هاي مردم را مورد توجه قرار مي‌‏دهد و مبتني بر حكومت دموكراتيك غربي است، اما سياست، مكتب اخلاقي را هدف قرار مي‌‏دهد و در واقع اين سياست است كه مورد حمايت شريعتي است.

محمودي با بيان اينكه طرح ايده‌‏آل شريعتي جامعه‌‏اي بر اساس رهبري امام در ميان امت است، گفت: امام راه پيشرفت را تعيين مي‌‏كند و عدم رضايت مردم در اين رهبري ملاك نيست. پسند عوام نمي‌‏تواند مبناي اراده جامعه باشد. امام داراي يك حق ذاتي است، چه مردم او را انتخاب كنند و چه نكنند.

وي با تاكيد بر اين‌كه شريعتي استبداد را رد مي‌‏كند، گفت: از نظر شريعتي دموكراسي به معناي راي مردم نيست و نظر اكثريت نمي‌‏تواند ملاك يك حركت انقلابي باشد، بلكه دموكراسي متعهد و هدايت‌‏شده الگوي مورد نظر شريعتي است. در اين نوع دموكراسي، از آنجا كه اكثريت به خودآگاهي لازم نرسيده‌‏اند، گروه انقلابي بايد مسير را معين كند.

محمودي گفت : به نظر شريعتي اين نوع دموكراسي به شدت به رهبري‌ی خودكامه متمايل است و ممكن است افراد را به سمت اقتدارگرايي سوق دهد. اما رهبري انقلابي مستقيم‌‏ترين راه، بيشترين سرعت، و صحيح‌‏ترين حركت را براي اداره جامعه انتخاب مي‌‏كند.

وي افزود: شريعتي براي اين طرح سياسی‌ی خود شالوده‌ی اخلاقی‌ی معيني فراهم نمي‌‏كند و ميان اين طرح با اخلاق مبتني بر وظيفه و دين و دموكراسی‌ی هدايت‌‏شده سازگاري وجود ندارد و به نظر مي‌‏رسد مشكل شريعتي اين است كه با داده‌‏هاي تاريخي و جامعه‌‏شناختي در پي تاسيس طرحی سياسی است كه نمي‌‏توان آن را با مواد تاريخي شكل داد.