"... اگر شریعتی در پارادایمِ "ایرانِ ملی" با الگوی مصدقی سخن گفت، با استعمار، استبداد، و استثمار درگیر بود، و معتقد به آگاهی‌بخشی به جامعه بود. ما، در پارادایمِ "ایرانِ مدنی"، از چه آگاهی باید سخن بگوییم، و چه مدلی را باید پیشنهاد کنیم؟ عدمِ عنایت به جامعه‌ی مدنی و نهاد‌های مدنی در جامعه‌ی ما، دردی همه‌گیر است.
امروز، "آگاهی‌ی مفهومی"ی شریعتی باید به "آگاهی‌ی مصداقی" تبدیل شود. به عبارتی، باید مشخص شود، که انسانِ آزاد، مسئول، و آفریننده، که شرقی، مسلمان، و ایرانی است، زن است یا مرد است. چه هویتی دارد. کرد، لر، بلوچ، یا فارس است؟ چه شغلی دارد؟ و... باید مشخص کرد که چگونه می‌توان به هویت، جنسیت، و شغلِ وی، شخصیت داد، تا او دارای شخصیت شود. به عبارتی، "آگاهی‌ی مفهومی" از جنسِ شریعتی، کلان، ملی، و منطقه‌ای است، و نهاد‌های آن ادبی، هنری، و فکری است. این نهاد‌ها، از منظرِ صنفی موردِ توجه نیستند.
آگاهی‌بخشی‌ی امروز، "مصداقی"، و با توجه به "ایرانِ مدنی" است، که به حقوقِ جنسیتی، صنفی، و هویتی‌ی افراد، توجه می‌کند. نهاد‌های مهمِ این نوع آگاهی، نهاد‌های مدنی‌ی ایران است، که امکانِ هماهنگی و تشکل و بروزِ این خواسته‌ها را فراهم کند، تا خواسته‌ها، تبدیل به حقوقِ قانونی شود. ایرانِ مدنی، در حقیقت، زیرساختِ ایرانِ مدنی‌ی قدرت‌مند است. بدونِ ایرانِ مدنی، در پارادایمِ "دولت _ ملتِ" مدرن، که بر اساسِ مردم‌سالاری است، ایرانِ قدرت‌مند به وجود نمی‌آمد. دولت‌محوری مقدمِ بر جامعه‌محوری نیست.
خودآگاهی، در آرای شریعتی، مفهومی است انسانی، آرمانی، و مسئول، که البته، چنین انسان‌هایی، کم هستند. علی، فاطمه، و حسین این گونه‌اند. در خودآگاهی‌ی مصداقی، ما به دنبالِ انسان‌هایی هستیم، که در عینِ زندگی کردن، وظایفِ خود را انجام می‌دهند. اینان، انسان‌هایی متوسط هستند. جامعه، با انسان‌های آرمانی، جهت می‌گیرد، اما، با انسان‌های خوب و متوسط، ساخته می‌شود. بی‌گمان، در یک گلستان، چند گُل نیز سرآمد می‌شوند، اما، در خارستان، چند گُل جلوه می‌شوند، اما، با چند گُل، خارستان گلستان نمی‌شود.
انسانِ متوسط، دارای نقاطِ ضعف و قوت است، که با همین ویژگی‌ها، در جامعه، موردِ قضاوت قرار می‌گیرد، به عبارتی، در خودآگاهی‌ی مصداقی، انسان‌شناسی‌ی شریعتی موردِ نقد و بررسی قرار می‌گیرد. انسان‌شناسی‌ی شریعتی، آرمانی، و جذاب است، اما، نخبه‌گرا است، و نقشه‌ی راه نیست. اما، خودآگاهی‌ی مصداقی، علاوه بر توجه به هویتِ کلی‌ی انسان، به هویتِ خاص و اجتماعی‌ی وی، و هم‌چنین، به جنسیتِ مشخص و خصایصِ نوعِ انسان، و خصایصِ شغلی‌ی او، توجه می‌کند. نهادِ موردِ توجه، در خودآگاهی‌ی مصداقی، نهاد‌های مدنی، اعم از صنفی، قومی، و ملی هستند..."
برگرفته از : تعامل با سه‌گانه‌های شریعتی
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ویرایش : یک بار / شروین
