نویسنده : یکی از نویسندگان نشر مستضعفین
موضوع : تشکیلات افقی حزبی یا تشکیلات عمودی حزبی؟
بخش چهارم
در تشکیلات اقدام عملیی سازمانگرایانهی حزبی، بر پایهی استراتژیی حزبیی شریعتی، هدف پیشگام مستضعفین تشکیل حزب سیاسی مانند احزاب قدرتطلب عمودیی متعارف جهان، در شکل سوسیالیستیی دولتی و لیبرالیستیی آن نیست، بلکه بالعکس، هدف از تشکیلات و سازماندهیی حزبی در این جریان، پیگیر کردن جنبشهای چهارگانهی اجتماعی، سوسیالیستی، دموکراتیک، و سیاسی میباشد. توضیح آنکه، یکی از آفتهای بزرگ جنبشهای صد سالهی ایران، عدم استمرار و پیگیر بودن و مقطعی بودن آنها میباشد، و به همین دلیل، این جنبشها به سبب اینکه دارای یک دید استراتژیک کوتاهمدت بودند، و نظرگاه تاکتیکیی خود را استراتژیک میکردند، درنتیجه، این امر باعث میشد تا به سرعت حرکت آنها از صورت غیر آنتاگونیستی به سمت آنتاگونیستی استحاله گردد، و همین آنتاگونیستی شدن حرکت آنها، علاوه بر اینکه شرایط را برای سرکوب قهرآمیز توسط رژیمهای غاصب توتالیتر صد سال گذشته ایران فراهم کرده است، به علت فقدان سازماندهیی تشکیلاتی، و نیاز حیاتیی مبارزهی آنتاگونیستی به سازماندهی و تشکیلات، این امر باعث گشته تا امکان استمرار مبارزه برای این جنبشها ممکن نگردد، و این جنبشها در نطفه خفه شوند. البته صحت و سقم این نظریه را میتوانیم در رابطه با آخرین جنبش مردم ایران، جنبش اجتماعیی خرداد ۸۸ به بوته آزمایش بگذاریم، تا این واقعیت روشن گردد که، مهمترین عاملی که بسترساز سرکوب قهرآمیز جنبش اجتماعیی خرداد ۸۸ توسط رژیم مطلقهی فقاهتیی حاکم بر ایران گردید، علاوه بر سفاکیهای ضد انسانیی رژیم مطلقهی فقاهتیی حاکم بر ایران، عدم تشکیلات و سازماندهیی جنبش در اشکال اجتماعی، سوسیالیستی، دموکراتیک، و سیاسیی آن بود. اگر جنبش اجتماعیی ایران در سال ۸۸ دارای سازماندهیی افقی میبود، و اگر جنبش دموکراتیک ایران در سال ۸۸ دارای تشکیلات و سازماندهیی همگانی میبود، و اگر جنبش کارگری یا سوسیالیستیی ایران در سال ۸۸ دارای حداقل تشکیلات صنفی و سیاسی میبود، قطعاً شرایط امروز تاریخ ما غیر از این میبود که امروز شاهد آن هستیم.
بنابراین، هدف پیشگام مستضعفین ایران، در عرصهی تشکیلات عمودی، بر پایهی استراتژی اقدام عملیی سازمانگرایانهی حزبی، جهت انجام تشکیلات افقی در بستر جنبشهای چهارگانه، تشکیل یک حزب سیاسیی عمودی در کنار دیگر احزاب سیاسیی ایران نیست. بلکه، مقصود و هدف، فراهم کردن زمینه جهت استمرار جنبشهای چهارگانهی ایران میباشد، و لذا در این رابطه است که، تشکیلات عمودیی پیشگام مستضعفین ایران میکوشد تا توسط سازماندهیی غیر هرمی، و افقی، به وسیلهی شیوههای کنکریت و دموکراتیک، اولاً، میان خود شاخههای جنبش مردم ایران، انسجام و تشکیلات ایجاد کند. در ثانی، بین خود شاخههای چهارگانهی جنبش ایران پیوند ارگانیک و جهتدار و هدفمند برقرار سازد.
در همین رابطه است که شریعتی در مجموعه آثار جلد ۲۰ / صفحه ۴۹۸ میگوید:
"... در راهحلهای اجتماعی(در عرصهی استراتژیی اقدام عملیی سازمانگرایانهی حزبی)، نباید به "کوتاهترین" راهحل اندیشید، بلکه، باید به "درستترین" راه فکر کرد. همهی این روشنفکرها، به خاطر این به هیچ نتیجهائی نرسیدهاند، که میخواستهاند چند تا راه کشف کنند، و بعد هم به نتیجه برسند، و وقتی میدیدند که به نتیجه نمیرسند، مایوس میشدند، و میرفتند شعر نو میگفتند. میگویند: هیجده سال پیش چند دفعه در خیابان جیغ و داد کردیم، دیدیم فایدهای ندارد، مایوس شدیم! ما حق نداریم مایوس بشویم.
یکی میگفت: اگر کسی برای مسائل اجتماعی کوتاهترین فاصله را انتخاب بکند، آدم ناآگاهی است. یکی پرسیده بود: آقا! اینکه قضیهی حمار است، اگر ما الاغی را روی نقطه A از مثلث ABC رها کنیم، این(الاغ) مستقیماً به B میرود، و نمیرود به C، و بعد به B. و او جواب داده بود که: برای همین است که میگویند قضیهی حمار.
مسئله این است که، ما باید به درستترین راه توجه کنیم، یعنی یک راه وجود دارد که ما را به نقطه B میرساند، منطقیترین راهی که ما را به نقطهی B هدایت میکند، باید آن راه را انتخاب کنیم. ما میخواهیم چکار بکنیم؟ اگر میخواهیم کارهای سطحی انجام بدهیم، کارهائی که هزار مرتبه انجام شده است، و دو مرتبه برگشتهایم به نقطهی اول..."
و باز در همین رابطه در مجموعه آثار جلد ۲۰ / صفحه ۵۰۰ میگوید:
"... من ترجیح میدهم دو نسل و حتی سه نسل کار بکنیم و بعد به نتیجه برسیم اما اگر به جای سه نسل کار کردن بخواهیم در عرض ۱۰ سال به نتیجه برسیم باز بعد از ۱۰ سال بر میگردیم به ۱۰۰ سال عقبتر. همیشه یک تجربه عجیب در تمام افریقا و آسیا شده کسانی که به سرعت به نتیجه رسیدهاند بعد از پیروزی امتیازات قبل از پیروزیشان را هم از دست دادهاند. من همه تحولات زودرس اجتماعی و سیاسی و اقتصادی را نفی میکنم..."
ماحصل آنچه تاکنون گفتیم اینکه:
۱. استراتژیی اقدام عملیی سازمانگرایانهی حزبی، محصولِ فرآیند سوم حرکت تشکیلاتیی شریعتی میباشد، که فرآیندهای قبل از آن عبارت است از: فرآیند جبههائی، و فرآیند ارتش خلقی.
۲. برعکس آنچه جریان لیبرالیستیی اندیشهی شریعتی تبلیغ میکند، شریعتی در طول حیات ۲۸ سالهی سیاسیی خود (۲۹ تا ۵۶)، پیوسته در عرصهی مبارزهی تشکیلاتی فعالیت میکرده، و پیوسته معتقد به تشکیلات و سازماندهی در مبارزه بوده است، و تنها، استراتژی و نوع مبارزهی او بوده است که تغییر میکرده است.
۳. در فرآیند سوم، یا فرآیند حزبی، هم، شریعتی معتقد به مبارزهی تشکیلاتی و سازماندهی بوده است.
۴. در هیچ فصلی از زندگیی ۲۸ سالهی شریعتی، حتی یک لحظه هم یافت نمیشود که شریعتی منافع جامعه را در پای منافع فرد خودش قربانی کرده باشد.
۵. آنجائی که شریعتی صحبت از بینظمی در زندگیاش میکند، زندگیی فردیی او میباشد، نه زندگیی اجتماعی، که بخواهد مورد استناد ما واقع شود.
۶. تمامیی جریانهای مدعیی پیروی از اندیشهی شریعتی، در این زمان، موظفند، به تاسی از او، دارای حرکت تشکیلاتی و سازمانگرا باشند، و از حرکتهای منفرد و غیر تشکیلاتی خودداری کنند.
۷. اگرچه شریعتی، در عرصههای مختلف جبههائی و ارتش خلقی و حزبی، قدم و قلم زده است، ولی عالیترین فرآیند استراتژیی او، در فرآیند اقدام عملیی سازمانگرایانهی حزبی خلاصه میشود.
۸. در عرصهی مبارزات سازمانگرایانهی حزبی، آنچه شریعتی به صورت تئوریی حزب در کتاب یا کنفرانس "شیعه یک حزب" تمام برای ما گذاشته است، صورت خام دارد، و نباید به این تئوریی او تکیهی استراتژیک بکنیم، بلکه باید در جهت اعتلای این تئوریی حزبی اقدام بکنیم.
۹. گرچه در عرصهی تئوریی ساختار حزب، شریعتی، در طول حیات اندکاش، نتوانسته گامهای بلندی بردارد، ولی در عرصهی دانش و بینش و اندیشه و مبانیی تئوری حزب گامهای بسیار بلندی برداشته است، که برای همیشه میتواند هدایتگر طریق و استراتژیی حزبی باشد.
۱۰. آنچه از تئوریهای اقدام عملیی سازمانگرایانهی حزبیی شریعتی بر میآید (بر عکس اندیشهی ساختار حزبیی او در شیعه یک حزب تمام، که ساختار حزب هرمی و عمودی میباشد)، تئوریی حزبیی مورد نظر شریعتی دو مولفهائی میباشد، که به دو صورت تشکیلات عمودیی حزب، و تشکیلات افقیی حزب، قابل تبیین میباشد.
۱۱. در تشکیلات افقیی حزب، که شریعتی در شیعه یک حزب تمام مانیفست آن را به صورت محوری ترسیم کرده است، شریعتی با تاسی از تمامیی احزاب کلاسیک موجود جهان، در دو جهان سرمایهداری و سوسیالیستی، محورهای این ساختار را مشخص کرده است.
۱۲. در تشکیلات عمودیی حزب، مشخصات این ساختار حزبی عبارت است از:
الف) ایدئولوژیی حزب
ب) استراتژیی حزب
ج) تاکتیک حزب
د) شعار حزب
ه) جهانبینیی حزب
و) مرامنامهی حزب
ز) اساسنامهی حزب
ح) جهتگیریی طبقاتیی حزب
ط) خواستگاه طبقاتیی حزب
ی) فلسفهی تاریخ حزب میباشد
۱۳. اما تئوریی تشکیلات افقیی حزب شریعتی، کُلاً با تئوریی تشکیلات عمودیی حزب از نظر او متفاوت میباشد، و همین امر نشان میدهد که، شریعتی در فرآیند استراتژیی سازمانگرایانهی حزبیاش، انتظار او از حزب آن نیست که بتواند یک تشکیلات حزبی در اعداد احزاب بورژوازی یا سوسیالیستیی جهان بهوجود آورد، همان احزابی که در طول صد سال گذشته در ایران شاهد آن بودیم.
۱۴. آنچه انتظار شریعتی از استراتژیی سازمانگرایانهی حزبیاش میباشد، عبارت است از اینکه، شریعتی حزب را برای استمرار و اعتلای جنبشهای چهارگانهی ایران میخواهد (جنبش دمکراتیک ایران، جنبش سیاسیی ایران، جنبش اجتماعیی ایران، و جنبش سوسیالیستی یا کارگریی ایران)، نه برای کسب قدرت یا مشارکت در تقسیم قدرت بالائیها. در این رابطه است که، استراتژیی حزب افقیی شریعتی قابل تعریف و قابل فهم میباشد، و البته بدون فهم تشکیلات افقیی حزب شریعتی، در بستر اعتلای جنبشهای چهارگانهی ایران، برای ما امکان فهم استراتژیی تشکیلات عمودیی حرکت شریعتی ممکن نمیباشد. به عبارت دیگر، برای فهم استراتژی تشکیلات عمودیی شریعتی، به جای اینکه آن را در دیسکورس تشکیلات حزبیی غربی و شرقی فهم کنیم، باید آن را در چارچوب استراتژیی تشکیلات افقیی شریعتی فهم کنیم، که حاصل آن جز این نخواهد بود که، شریعتی حزب را برای اعتلای جنبشهای چهارگانه میخواهد، نه برای کسب یا مشارکت در قدرت بالائیها. بنابراین، تمامی جریانهائی که امروز میخواهند توسط اندیشهی شریعتی اقدام به برپائی تشکیلات عمودی و هرمی حزب، جهت مشارکت در قدرت یا کسب قدرت بکنند، بدانند که سورنا را از دهان گشادش میزنند، و این راه انتهایش به جای عربستان، ترکستان خواهد بود (اشاره به این بیت از شعر سعدی است که میگوید: ترسم نرسی به کعبه ای اعرابی / کهاین ره که تو میروی به ترکستان است).
۱۵. بنابراین، منظور شریعتی از حزب افقی، حزب غیر متمرکزی است، که به صورت دموکراتیک، به سازماندهیی جنبشهای اجتماعی میپردازد.
۱۶. البته، طرح تشکیلات افقیی استراتژیی اقدام عملیی سازمانگرایانهی شریعتی، به معنای آن نیست که شریعتی کُلاً با حزب عمودی مخالف است، بلکه، بالعکس، تبیینکنندهی این حقیقت است که از نظر شریعتی، برای انجام سازمانگریی حزبی، ما باید به صورت دو مولفهائی حرکت کنیم. از یک طرف، جهت سازماندهی و تشکیلات نیروهای پیشگام مستضعفین، باید از طریق تشکیلات هرمی و عمودی به انجام آن بپردازیم، و از طرف دیگر، جهت سازماندهیی جنبشهای چهارگانهی اجتماعی، دمکراتیک، سیاسی، و کارگری یا سوسیالیستی، باید به طریق افقی عمل نمائیم. پس، شریعتی هرگز مانند دیسکورس سوسیالیستهای دولتیی شرق، و لیبرال سرمایهداریی غرب، با یک مکانیزم عمودی با تشکیلات حزب برخورد نمیکند، بلکه، بالعکس، تشکیلات حزب را به صورت دو مولفهائی یا دو مکانیزمی تبیین مینماید، که یکی، همان تشکیلات عمودی و هرمیی حزب میباشد، که شریعتی در جهت "سازماندهی"ی نیروهای پیشگام مستضعفین ایران به آن تکیه میکند، و دوم، تشکیلات افقیی حزبی میباشد، که شریعتی در راستای "اعتلای" جنبشهای چهارگانهی ایران به آن تکیه مینماید، و در همین رابطه است که، شریعتی، تکیهی محوری و استراتژیک کردن بر تشکیلات عمودیی حزب (آنچنانکه نشر مستضعفین در سالهای ۵۸ و ۵۹ و ۶۰ بر آن تکیهی محوری و استراتژیک میکرد، و همین امر عامل تکوین بحران در تشکیلات نشر مستضعفین شد)، عامل تکوین بوروکراسی حزبی میداند، و معتقد است که، تکیهی ما بر تشکیلات عمودیی حزبی باید یک تکیهی تاکتیکی و مقدماتی برای فراهم کردن تمهیدات لوجستیکی و تدارکاتیی تشکیلات افقی باشد. و به همین دلیل است که، شریعتی معتقد است که آنچنانکه سازماندهی و آموزش و پرورش و مدرسهی نیروهای پیشگام مستضعفین ایران، تشکیلات هرمی میباشد، آموزش و پرورش و مدرسهی جنبشهای چهارگانهی ایران، تشکیلات افقیی حزبی است، که توسط آن پیشگام مستضعفین، نیروهای جنبشهای چهارگانه را، بدون آنکه از زندگی و کار و کارخانه و اداره و مزرعه و... جدا بکند، در همان محل زندگیشان، توسط همان صنف و کارشان، به صورت شورائی و دموکراتیک و غیرمتمرکز، سازماندهیی افقی میکند.
۱۷. علیایحاله، شریعتی تشکیلات عمودیی حزب را در خدمت تشکیلات افقیی حزب میداند، نه بالعکس. یعنی، از نظر شریعتی، تشکیلات عمودی و هرمی یک تاکتیک است، و تشکیلات افقیی حزبی یک استراتژی. به این دلیل است که شریعتی معتقد است که، در تحلیل نهائی، تشکیلات عمودی و هرمی باید در تشکیلات افقی حل گردد، و نه بالعکس، و علت انحراف تشکیلاتی شرق و غرب از نظر شریعتی این میباشد که، اینها، در نهایت، برای اینکه بستر سهمخواهی از قدرتهای سهگانهی سیاسی و اقتصادی و معرفتی برایشان فراهم گردد، تشکیلات افقیی جامعهی خود را در تشکیلات عمودی، تحت رهبریی خویش، حل کردند، و این، سرآغاز مصیبت و فاجعه در دیسکورس حزبیی غرب و شرق بود.
۱۸. شریعتی، بستر تشکیلات افقیی حزب را جنبشهای چهارگانهی اجتماعی، سوسیالیستی، دموکراتیک، و سیاسی میداند، لذا، در راستای انجام و تکوین این جنبشها است که او، تئوریی تقدم انجام خودآگاهیی اجتماعی را مطرح میکند، چراکه، از نظر شریعتی، آبشخور تکوین و اعتلای جنبشهای چهارگانه، انتقال دیالکتیک، از متن جامعه، به احساس تیپهای چهارگانهی اجتماعی میباشد، و از آنجائیکه، هم تیپهای چهارگانهی اجتماعی با هم متفاوت میباشند (تیپ کارگر و زحمتکشان شهر و روستا در جنبش سوسیالیستی، با تیپ دانشجو و دانشآموز و زن و کارمند و... در جنبش دموکراتیک، با تیپ نیروهای حاشیهی تولید و اقلیتهای قومی و زبانی و مذهبی و اقتصادی در جنبش اجتماعی، با تیپ نیروهای رنگارنگ سیاسی در جنبش سیاسی، کاملاً متفاوت میباشد)، و هم، دیالکتیک اجتماعیی این تیپهای چهارگانه با هم متمایز هستند. لذا، جهت اعتلای جنبشهای چهارگانهی فوق که، معلول انتقال دیالکتیک اجتماعیی کنکریت، نه عام و کلیی هر کدام از این تیپها، به احساس همان تیپ اجتماعی میباشد، ما نمیتوانیم با یک زبان و با یک وسیلهی عام با همهی این تیپها به صورت یکدست صحبت کنیم، بلکه، بالعکس، موظفیم برای هر کدام از این تیپهای چهارگانه، و یا هر کدام از نهادهای زیر مجموع این تیپهای اجتماعی ایران، زبان و نشریه و وسیلهی انتقال دیالکتیک اجتماعیی خودشان، به درون خودآگاهیی خودشان، را انتخاب بکنیم، که در این رابطه، در مرحلهی مقدماتی، پیشنهاد نشریهی "آوای مستضعفین" برای تیپ دانشجو، و نشریهی "راه مستضعفین" برای تیپ دانشآموز، و نشریهی "بازوی مستضعفین" برای تیپ کارگر، و نشریهی "خروش مستضعفین" برای تیپ زن، و نشریهی "فریاد مستضعفین" برای تیپ اجتماعی پیشنهاد میگردد. البته "صدای مستضعفین" و "سیمای مستضعفین" فرآیندهای بعدی میباشد (البته تمام این زبانها در این شرایط باید به صورت الکترونیکی انجام گیرد)، که وظیفهی هر کدام از این زبانها، انتقال دیالکتیک خاص تیپ مخاطب به احساس مخاطب میباشد، که تنها راه اعتلای جنبش، و فراهم شدن بستر، جهت انجام تشکیلات افقیی حزب است.
۱۹. شریعتی معتقد است که، تا زمانی که جنبشهای چهارگانه شکل نگرفتهاند، نباید بر تشکیلات افقی حزب در یک جامعهی راکد تکیه بکنیم، بلکه، بالعکس، باید با تکیه بر تشکیلات عمودی و هرمیی پیشگام مستضعفین، شرایط ذهنی (توسط انتقال دیالکتیک کنکریت خودشان به احساس خودشان) را ، برای اعتلای آن جنبشها فراهم بکنیم، و پس از اعتلای صنفی یا اعتلای سیاسیی این جنبشهای چهارگانه، به سازماندهیی افقیی آنها اقدام کنیم.
۲۰ ـ شریعتی، تشکیلات افقیی حزب را در خدمت اعتلا و استمرار و پیگیریی جنبشهای چهارگانه میداند. به عبارت دیگر، از نظر شریعتی، اگرچه مبنای تکوین جنبشهای چهارگانه، انتقال دیالکتیک کنکریت آنها به احساس آنها میباشد، ولی، اگر این جنبشها پس از تکوین، توسط تشکیلات افقی سازماندهی نشوند، نمیتوانند استمرار پیدا بکنند.
۲۱. شریعتی معتقد است که بدون تشکیلات افقی هرگز جنبشهای چهارگانه نمیتوانند استمرار تاریخی داشته باشند، چراکه تشکیلات افقی برعکس تشکیلات عمودی هدایتگری و رهبری جنبش به وسیله خود جنبش میباشد.
۲۲. شریعتی معتقد است که تنها عاملی که باعث تکوین و اعتلای جنبشهای چهارگانه میشود خودآگاهی اجتماعی است، که این خودآگاهی اجتماعی توسط انتقال دیالکتیک کنکریت تیپهای مختلف جامعه به احساس آنها توسط پیشگام مستضعفین ایران به انجام میرسد.
۲۳. شریعتی معتقد است که برای انجام خودآگاهی اجتماعی نباید با این خودآگاهی به صورت عام و کلی برخورد کنیم، چراکه از نظر شریعتی ما در هیچ جامعهائی و بهخصوص در جامعه خودمان یک خودآگاهی عام و کلی و مجرد به نام خودآگاهی مثلاً ملی و مذهبی نداریم که بخواهیم در حرکتمان به آن تکیه بکنیم بلکه بالعکس، خودآگاهی در جامعهها و در جامعه ما صورت کنکریت و مشخص دارد که اینها عبارتند از:
الف) خودآگاهی طبقاتی
ب) خودآگاهی سیاسی
ج) خودآگاهی اجتماعی
د) خودآگاهی انسانی.
ادامه دارد
تاریخ انتشار : ۱ / دی / ۱۳۹۰
منبع : سایت نشر مستضعفین / لینک از بین رفته است
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ویرایش : ۰ بار / شروین / ایندیزاین